Voorkomen en verhelpen van groeiproblemen bij aquariumplanten

Inmiddels hebben we uit de voorgaande artikelen kunnen lezen dat licht, CO2 en voedingsstoffen belangrijk zijn voor een goede plantengroei.

Afname voedingsstoffen: kwestie van tijd

Met een goed groeiend plantenbestand waarbij voldoende licht en CO2 aanwezig is, zal de biomassa de aanwezige voedingselementen snel opnemen en verbruiken. Niet alleen de planten nemen voedingsstoffen op, maar ook de aanwezige bacteriën eisen hun portie op. 
Door regelmatige waterverversing worden via het leidingwater weer wat voedingsstoffen in het aquarium gebracht. Ook leveren de bacteriën door de afbraak van organische stoffen weer een bepaalde hoeveelheid nutriënten terug aan het systeem. Maar ondanks deze zaken zal de totale hoeveelheid plantenvoedingsstoffen toch geleidelijk afnemen.

De bovenstaande grafiek is uiteraard vrij globaal. Er kan best voldoende magnesium of stikstof aanwezig kan zijn, maar er ontstaat wel een gebrek aan bijvoorbeeld ijzer of kalium. In ieder geval zal er ergens een tekort gaan onstaan, zodat er een groeibeperking optreedt wanneer dit tekort niet wordt aangevuld.

Vloeibare plantenbemesting: ProFito

Natuurlijk zullen velen van u zeggen : daar hebben we de reklame voor ProFito. U hebt daarin helemaal gelijk. En daarom zijn we u de volgende uitleg verschuldigd.

In de moderne professionele (aquarium)plantenkwekerijen wordt erop gelet dat voldoende ijzer, mangaan, kalium, magnesium etc. aanwezig is om de planten goed door te laten groeien. Dat is natuurlijk van wezenlijk commercieel belang : langere opkweektijd betekent meer kosten, dus zo efficiënt mogelijk werken is het devies. Allerlei apparatuur houdt dat soort dingen in de gaten voor zo'n kwekerij, om eventuele groeiproblemen voor te blijven. Een enthousiaste aquarist die graag schitterende planten wil hebben, kan veel onder controle brengen maar mist de dure apparatuur om alles in check te houden.

Als de planten tekenen van groeiproblemen gaan vertonen, dan zijn we eigenlijk al te laat. Het is overigens ook nog eens moeilijk vast te stellen van welke elementen er een tekort is. Een gelig blad is per definitie niet altijd een tekort aan ijzer, maar kan ook veroorzaakt worden door een tekort aan mangaan, magnesium of een ander element. Hier geldt Liebig's wet van minimum aanbod : plantengroei wordt gelimiteerd door de voedingsstof die het minst voorhanden is. Het is echter wel zo dat deze wet alleen spreekt over voedingsstoffen, en niet over andere groeifactoren zoals bijvoorbeeld licht.

Een goede en complete vloeibare plantenvoeding is bij uitstek geschikt om tekorten op te heffen en te voorkomen. We hebben al gelezen dat elk element in de reeks belangrijk is en een rol vervult in het totale proces van bladopbouw en plantengroei. Enkel bijbemesten met een ijzer-oplossing doordat een blad is verkleurd heeft wel effect, maar is vaak niet optimaal. Er kan immers (overigens vaak naast een ijzertekort) een gebrek opgetreden zijn aan andere voedingsstoffen. Het is bijvoorbeeld bekend dat een tekort aan zink of boor, ook vergeling aan de plant veroorzaakt. Zoek dan maar eens uit wat er precies nodig is om de zaak recht te trekken. Daarom is het verstandig om te kiezen voor een totaalbemester, die ook nog eens in de juiste verhouding is samengesteld.

Die verhouding is zeer belangrijk. Bijvoorbeeld koper wordt als element door planten gebruikt. Echter een te grote dosis koper heeft negatieve gevolgen voor de vissen, de bacteriële huishouding, er treden verdringingsreakties binnen de plant op, etc. Logisch eigenlijk : ook wij mensen hebben bijvoorbeeld behoefte aan het element jood, maar een teveel is giftig. Die exacte en uitgekiende formule maakt een plantenbemester hoogwaardig. Er wordt met de komplete opbouw van een bemestingsformule rekening gehouden met allerlei factoren, onder andere ook de vraag hoe bepaalde voedingsstoffen het beste in het beoogde produkt kan worden ingebracht. Het element lithium wordt bijvoorbeeld ingebracht als lithiumchloride. Chloride proberen we normaal te vermijden in een aquarium, maar een kleine hoeveelheid heeft een positief effect op plantengroei. In de tuinbouw wordt om die reden chloor aan het water toegevoegd (10-20% hogere oogst!). Wij moeten echter ook de levende have in het oog houden, en vissen tolereren eenvoudigweg geen hogere chloridegehaltes. Uiteraard is het chloridegehalte dat uiteindelijk in het aquarium terechtkomt middels ProFito zodanig laag dat vissen daar helemaal niks van merken.

Verder is het van belang dat er zeer uitgekiende chelatoren worden gebruikt, die sterk genoeg zijn om onder wisselende omstandigheden (geen aquarium is gelijk qua KH, pH, GH .... kortom de waterchemie), nog steeds stabiel te blijven. Daartoe zijn diverse chelatoren in ProFito gestopt. Verder is aan het produkt nog een anti-oxidant en conserveermiddel toegevoegd.

Een complete, hoogwaardige en meervoudig gestabiliseerde plantenvoeding heeft dus wel degelijk voordelen en is een verantwoord middel om de planten goed te kunnen mesten.

IJzerbemesting, volledige bemesting, verdringing en bijmesten

Firma's bieden in het algemeen een zogenaamde ijzerbemester aan waarin dan ijzer in grotere mate aanwezig is, soms naast andere spoorelementen. Daarnaast kan men dan een extra produkt aanschaffen, een zgn. volledige bemester die een hele reeks elementen bevat die planten ook nodig hebben. Je ziet dan dat er in de ijzerbemester elementen voorkomen die in de volledige bemester afwezig zijn, en vice versa. Om de hele reeks voedingsstoffen te pakken te krijgen, moet je dus alletwee de produkten gaan gebruiken. De theorie hierachter zit hem in de veronderstelling dat bij het gebruik van een produkt met een hoger ijzergehalte, door verdringing de andere spoorelementen niet meer aan bod komen. M.a.w. ijzer verdringt deze voedingsstoffen zodat planten die niet meer kunnen opnemen. En dat kan weer leiden tot bepaalde gebreksverschijnselen. Is dat wel waar?

Wij hebben bij het gebruik van ProFito, waarvan het Fe2-gehalte toch erg hoog ligt, niets van een gebrek kunnen vaststellen. Kennelijk maakt het in dit geval niets uit niks uit. Trouwens in gebieden waar planten op erg ijzerrijk materiaal leven (laterit), is het ijzergehalte in het water ook hoog. Maar we zien daarom nog geen gaten, misvormingen of verkleuring aan de planten aldaar door een gebrek aan verdrongen spoorelementen. Blijkbaar is de verdringing van de andere spoorelementen niet sterk genoeg om problemen te veroorzaken. Het kan echter wel zijn dat het hoge ijzergehalte de groeisnelheid enigszins afremt vanwege het feit dat planten harder moeten werken om alle benodigde voedingsstoffen te bemachtigen. Erg veel ijzer zal door verdringing van andere voedingsstoffen de groeisnelheid dus kunnen afremmen, zonder dat planten direkt verschijnselen vertonen van verkleuring of misvorming. Planten zijn kennelijk flexibel genoeg om bepaalde benodigde voedingsstoffen toch te bemachtigen, hetzij via de wortel, hetzij via het blad. Dat is 'het actieve proces dat selectief kan plaatsvinden', waar we het al in artikel 12 (opname en buffering) over hadden. Daarom zijn we ook in staat om één compleet produkt aan te bieden in plaats van twee afzonderlijke preparaten.
(veel meer over ijzer : zie artikel 12)

Bij het gebruik van ProFito behoeft men doorgaans niets extra te bemesten, ook geen ijzer en/of kalium. Doordat ProFito deze elementen in hoge concentraties bevat, zal zelfs in aquaria met vrij grote plantenbezetting deze vorm van bijbemesten niet nodig zijn. Indien men dat toch doet (vaak omdat men dat eigenlijk altijd heeft gedaan bij het gebruik van eerder toegepaste plantenvoedingsprodukten, dus uit gewoonte) en men voegt grote hoeveelheden ijzer extra toe, dan kan het zijn dat de verdringing van andere voedingsstoffen door dit element echt sterk wordt. De groeisnelheid kan hierdoor worden afgeremd, en een gedeelte van de plantenvoeding blijft voor langere tijd onbenut. Bij het gebruik van ProFito behoeft men dus geen extra bijbemesting.

Visueel effekt ProFito

Door ProFito zullen de planten zowel verticaal als horizontaal goed groeien. De plant groeit zowel in de hoogte (veel rood licht) en in de breedte (opname blauw licht) in de goede verhouding. Bladeren worden over het algemeen breder, en de kleuring van het groen wordt diepgroen. Aquaristen zullen bij de overstap naar ProFito, na enkele weken al bemerken dat de planten dus voller worden. Nogmaals, de bijbemesting van ijzer en kalium is in feite in veruit de meeste gevallen absoluut overbodig. En uiteraard zal het effekt van ProFito pas goed tot uiting komen indien andere groeifactoren zoals CO2 en licht voldoende voorhanden zijn.

Toepassing van ProFito

Een vloeibare plantenbemester is een krachtig en snel middel. Binnen enkele uren zullen de planten voldoende opgenomen en gebufferd hebben. We kunnen bijvoorbeeld het volgende doen met de plantenvoeding. We beginnen rustig met de helft van de normale dosering en bekijken het effect. Na een week nog een keer de helft van de dosering toevoegen om te bekijken of deze dosering voor de tweede week voldoet. Bij blijvende problemen (let wel : licht en CO2 moet in orde zijn), kan de dosering verhoogt worden. Net zolang totdat u voor uw aquarium de juiste dosering uitgedokterd hebt. Kijk naar de planten, en als de jongste bladeren lichtgroen blijven, dan kan de dosering verhoogt worden. Bij een zware plantenbezetting kan het best zo zijn dat men meer dan de normale dosering nodig heeft. Het is dus allemaal erg aquariumspecifiek. Overdoseren heeft uiteraard geen nut : u maakt alleen maar de algen wakker... die natuurlijk nu de kans krijgen met een te hoog voedselaanbod en niet meer hoeven te concurreren met de planten.

Bemesting via de bodem

Een tweede manier om planten wat extra te bemesten, is via kleikorrels of voedingstabletten. Die worden tussen de wortels van de plant gedrukt. Nadeel is dat het wat langer duurt voordat het effect heeft : eerst moeten de wortels het opnemen, verwerken, transporteren, etc. Het voordeel is dat een dergelijk voorraadje wat langer meegaat : enkele weken tot maanden.

Bodembemesting is zinvol bij echte moerasplanten, die traag groeien. Die halen relatief veel voedsel uit de bodem via de wortels. Snelgroeiende, echte waterplanten zijn veel meer gespecialiseerd om voedsel via de bladeren uit het water te halen. Deze planten zijn dan ook beter af met een vloeibare plantenmest.

Een snelgroeiende plantenbak : ze redden het.. (niet)

Bemesting via de bodem kan een tijd goed gaan. Toch kunnen er tekorten ontstaan. Dat komt omdat er voor diverse elementen een verschillende "reistijd" bestaat binnen de plant middels de sapstromen. Bijvoorbeeld : een blad vraagt om mangaan, de wortel wil mangaan gaan leveren maar door de relatieve lange reistijd komt het letterlijk te laat aan zodat er toch een groeistagnatie ontstaat. Daarom is het toch wenselijk om ook een vloeibare plantenvoeding te gebruiken die sneller bepaalde voedingsstoffen kan leveren op de plek waar dat nodig is.